Veelgestelde vragen over de Milieuprestatie van Warmtepompen

De Nationale Milieudatabase is in het leven geroepen om een eenduidige berekening van de milieuprestatie van bouwwerken in de Nederlandse context te kunnen maken. Deze database wordt beheerd door Stichting Nationale Milieudatabase (Stichting NMD). De Nationale Milieudatabase bevat data (in de vorm van 'productkaarten') van bouwproducten, bouwinstallaties en processen met informatie over de milieu-impact verkregen uit een levenscyclusanalyse – kortweg LCA. Een LCA bekijkt alle fasen in de levensloop van producten zoals productie, constructie en einde-leven. De data worden gebruikt in gevalideerde rekeninstrumenten om de milieuprestatie van bouwwerken te kunnen berekenen. Stichting NMD is een onafhankelijke organisatie die naast de Nationale Milieudatabase ook de Bepalingsmethode beheert en onderhoudt. De basis voor de Bepalingsmethode is de Europese norm EN 15804. De Bepalingsmethode is een uniforme meetmethode om de milieuprestatie van bouwwerken eenduidig, controleerbaar en reproduceerbaar te berekenen. Het creëert hiermee een gelijk speelveld voor alle betrokken partijen. De milieuprestaties van diverse bouwontwerpen kunnen worden vergeleken, met als doel de uiteindelijke milieu-impact van een bouwwerk te verlagen.

De milieuprestatie van bouwwerken is een belangrijke maatstaf voor de duurzaamheid van een bouwwerk. Hoe lager de milieu-impact van een bouwwerk, hoe beter de milieuprestatie van het bouwwerk is. De milieuprestatie van een bouwwerk wordt uitgedrukt in een 1-puntscore. Voor GWW is dit de Milieu Kosten Indicator (MKI)-score uitgedrukt in Euro, en voor B&U de Milieu Prestatie Gebouwen (MPG)-score uitgedrukt in Euro/m2/jaar. In het Bouwbesluit wordt een MPG-berekening verplicht gesteld. De milieuprestatieberekening wordt uitgevoerd volgens de Bepalingsmethode Milieuprestatie Bouwwerken.  Door de milieuprestatie in een 1-puntscore uit te drukken, wordt het vergelijkbaar met de milieuprestaties van andere gebouwen, is de milieu-impact beter te communiceren en kan een norm worden gesteld. De bepaling van de milieuprestatie van een bouwwerk kan worden uitgevoerd met rekeninstrumenten die vooraf door Stichting NMD zijn gevalideerd. De rekeninstrumenten putten uit de Nationale Milieudatabase, die productkaarten bevat van bouwproducten, bouwinstallaties en processen met informatie over de milieu-impact verkregen uit een levenscyclusanalyse. Voor meer informatie zie: Milieuprestatieberekening (MPG)

De MPG-score geeft aan wat de materiaalgebonden milieubelasting is van een gebouw. In het Bouwbesluit is een milieuprestatie-eis opgenomen voor nieuwe woningen en nieuwe kantoren, groter dan 100m2. Op 1 januari 2018 was de milieuprestatie-eis voor zowel nieuwe woningen als nieuwe kantoren 1,0. Sinds 1 juli 2021 is de milieuprestatie voor nieuwe woningen (niet voor kantoren) aangescherpt van 1,0 naar 0,8. Het doel is om de eis stapsgewijs scherper te stellen en uiterlijk in 2030 te halveren. Er wordt op dit moment een verkennend onderzoek gedaan naar een versnelling van deze verscherping van de eis.

Er geldt geen wettelijke milieuprestatie-eis voor bestaande gebouwen en ook niet voor verbouw.

Voor meer informatie over de plannen van het ministerie van BZK met de milieuprestatie-eis zie de brief van de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening van 23 december 2022. 

De data in de NMD is in te zien en te gebruiken via de gevalideerde rekeninstrumenten. 

De energieprestatie geeft aan hoeveel energie een gebouw jaarlijks verbruikt. Vanaf 1 januari 2021 wordt de energieprestatie van een gebouw bepaald conform NTA 8800 en uitgedrukt in drie BENG indicatoren, die gekoppeld zijn aan een wettelijke minimumeis in het Bouwbesluit. BENG staat voor Bijna EnergieNeutraal Gebouw. De drie BENG indicatoren geven een inschatting van de energieprestatie van het gebouw in de gebruiksfase. Deze worden beïnvloed door de bouwkundige schil en de gebouwgebonden installaties.

De milieuprestatie geeft daarentegen de materiaalgebonden milieu-impact weer van alle elementen van gebouwen, over de gehele levenscyclus van het gebouw. Het energiegebruik tijdens de gebruiksfase ligt buiten de scope van de milieuprestatie.

Bij St. NMD werken we aan een methode voor een integrale berekening om het energiegebruik mee te kunnen nemen in de milieuprestatie van een gebouw. Dit is nadrukkelijk alleen bedoeld voor berekeningen voor en door de markt en haar opdrachtgevers; dit vervangt dus niet de berekening voor de toets aan de wettelijke milieuprestatie of de energieprestatie bij een vergunningaanvraag voor een nieuwbouwwoning. Vanuit Europese context is het noodzakelijk om apart aan te tonen dat aan de energieprestatie-eis wordt voldaan. Nu nog bij vergunningaanvraag; na inwerkingtreding van de Wet Kwaliteitsborging voor het Bouwen (WKB) ook bij oplevering van de nieuwbouwwoning. Het ministerie van BZK werkt daarom niet aan een geïntegreerde eis voor energie- en milieuprestatie.

Stichting NMD heeft al voor energiedragers als elektriciteit, gas en warmtenetten productkaarten opgesteld en opgenomen in de NMD. Dit maakt het mogelijk om aan de hand van het energieverbruik in de gebruiksfase van gebouwen ook de milieu-impact van dat energiegebruik goed in kaart te brengen. Hierdoor kan al in de ontwerpfase een integrale beoordeling worden gemaakt van de milieu- en energieprestatie. Dit is gewenst, omdat er onmiskenbaar een spanningsveld is tussen energiegebruik en materiaalgebruik. De benodigde rekenregels zijn al opgesteld voor deze berekening en gaan komende week ter openbare consultatie.

Onlangs is er een categorie 1 kaart van warmtepompen in de NMD gepubliceerd die een significant hogere MKI liet zien t.o.v. de productkaart die in 2019 is gebruikt voor de vaststelling van de prestatie-eis van 0,8 voor nieuwbouwwoningen en 1,0 voor niewe kantoorgebouwen. Daarop hebben wij dit laten analyseren en, zoals de Bepalingsmethode voorschrijft, een nieuwe categorie 3 kaart laten opstellen. Uit de analyse bleek dat in de oude categorie 3 kaart van warmtepompen maar een deel van materialisatie was meegenomen in de berekening en dus geen volledige milieu-impact heeft weer gegeven. De nieuwe categorie 3 kaart en de nieuwe categorie 1 kaart van warmtepompen nemen wel de gehele materialisatie mee, en zijn daardoor dus representatiever. In de oude data waren bijvoorbeeld de elektronica en de koudemiddelen niet meegenomen in de materialisatie. Het aandeel van de nieuwe productkaarten van warmtepompen in de MPG berekening is fors toegenomen, wat in een aantal gevallen volgens signalen uit de markt tot zo’n hoge score leidt, dat de prestatie-eis niet meer gehaald kan worden. Op dit moment worden ook de andere de data van de klimaatinstallaties geactualiseerd zodat een goed beeld verkregen wordt van de impact van alle klimaatinstallaties. Dit onderzoek is in april afgerond. 

Lees ook het artikel: Milieubelasting warmtepomp valt hoger uit

De oude data zijn in het verleden opgesteld; in die tijd was er minder milieudata beschikbaar. Er stonden daarnaast ook geen producent- of branche gebonden data in de NMD (categorie 1 en 2 data) waaraan de categorie 3 data geijkt kon worden. 

Uit initiële analyses met drie referentiegebouwen, waarbij de impact op de MPG van de oude (referentie) productkaarten van warmtepompen werd vergeleken met de nieuwe productkaarten, kwam naar voren dat het aandeel van de oude categorie 3 warmtepomp productkaarten tussen de 1,2% en 4,8% ligt, afhankelijk van het type warmtepomp en type referentiegebouw. De nieuwe productkaarten hebben een substantieel groter aandeel in de MPG-score; tussen de 15,8% en 37%, afhankelijk van het type warmtepomp en type referentiegebouw. 

De materiaalgebonden MKI (de milieukostenindicator, een 1-puntscore uitgedrukt in Euro) van de oude categorie 3 data van een warmtepomp is tot een factor 11 lager dan de nieuwe warmtepomp data - hierbij wordt de MKI van de nieuwe productkaarten vergeleken met de MKI van vergelijkende oude productkaarten. De MKI geeft de totale milieu-impact weer gedurende de levenscyclus van een product. De MKI neemt echter de energieprestatie van de warmtepomp tijdens de gebruiksfase niet mee. 

Warmtepompen kunnen in nieuwbouw toegepast blijven worden volgens de huidige regels; op bestaande bouw heeft het geen invloed.

De stichting NMD heeft onderzoek gedaan naar de milieu-impact van de materialen in de warmtepomp. Die milieu-impact blijkt hoger dan eerder werd aangenomen, omdat niet alle onderdelen van de warmtepomp (zoals de koudemiddelen en de elektronica) in de oude data waren meegenomen. Op dit moment wordt in de milieuscore in de milieudatabase alleen de materiaalgebonden milieu-impact meegenomen; de winst in het energiegebruik tijdens het gebruik wordt niet meegerekend. Door warmtepompen verbruiken woningen helemaal geen aardgas meer en daalt de CO2-uitstoot in de gebruiksfase. Warmtepompen dragen dus bij aan het behalen van de klimaatdoelstellingen. Het is wel belangrijk om de milieu-impact van apparaten steeds kleiner te maken. Bijvoorbeeld door materialen te hergebruiken of te recyclen, ervoor te zorgen dat apparaten langer meegaan en door koudemiddelen te gebruiken met een veel lagere klimaatimpact. 

Bent u producent en bent u benieuwd hoe u milieudata van uw product in de milieudatabase kunt laten opnemen? Kijk dan op onze pagina over het aanmelden van milieudata. 

Nee, op het energielabel van huizen heeft deze milieuscore geen invloed. De data uit de Milieudatabase wordt gebruikt om de materiaalgebonden milieuprestatie te berekenen van nieuwbouwwoningen en nieuwe kantoorgebouwen. 

Een aantal kenmerken van de productkaarten:

1. De levensduur van een warmtepomp in de productkaar is 15 jaar. Bij een levenduur van een gebouw van 75 jaar draagt de milieu-impact van een warmtepomp dus 5 keer bij aan de MPG-score van het gebouw.
2. De bijdrage van het koudemiddel in de productkaart is ruim 30% van de milieu-impact van deze warmtepomp
3. De warmtepomp boiler is geen onderdeel van de productkaart, net als het afgiftesysteem (zoals vloerverwarming). Deze onderdelen moeten dus apart gekozen worden in een MPG-berekening. Voor deze productkaarten geldt dus ook de levensduur van de gekozen productkaart.

De categorie 3 productkaarten in de NMD zijn gebaseerd op dit artikel

De inventarisatie van de kaart kunt u vinden in het volgende bestand

Voor producent- en branche gebonden data (categorie 1 en 2 data) zijn wij afhankelijk van de markt. Op het moment loopt er een project waarin categorie 3 data van klimaatinstallaties worden geactualiseerd; hierbij worden ook data van meerdere type warmtepompen met verschillende vermogens opgesteld, ook zal naar duurzamere koudmiddellen worden gekeken.

Bent u producent en bent u benieuwd hoe u data van uw product in de milieudatabase kunt laten opnemen? Kijk dan op onze pagina over het aanmelden van milieudata. 

Ons onderzoek naar de actualisatie van categorie 3 en de effecten is gereed. Vervolgens wordt advies gevraagd aan de BMNL (Beleidcommissie Milieuprestatie Nederland)  en wordt een besluit genomen voor het vervolg. 

Het onderzoek dat op 1 april is afgerond focust zich op het actualiseren van alle categorie 3 data van klimaatinstallaties in de NMD.

Lees hier meer informatie over het betreffende onderzoek