Wat is duurzaam asfalt? Wegenbouwers en hun opdrachtgevers stoeien al jarenlang met deze prangende vraag. Om hierop een antwoord te kunnen geven berekende de Vakgroep Bitumineuze Werken van Bouwend Nederland (VBW) de MKI-score van 16 asfaltmengsels, die de asfaltbranche in Nederland vaak toepast. De berekeningen werden gemaakt op basis van de SBK Bepalingsmethode Milieuprestatie Gebouwen en GWW-werken. In 2016 werden deze gepubliceerd. Nadien bleek dat de uitkomsten van MKI-berekeningen van het asfalt toch nog vaak per aanbieder verschilden. Om een uniforme MKI-berekening van asfaltmengsels te bewerkstelligen, startte de VBW het project PCR Asfalt.
Laurens Smal, lid van de Permanente Commissie Duurzaamheid van de VBW en technologiemanager van Dura Vermeer, is al sinds de jaren ’80 bezig met recycling van asfalt. Hij houdt van zijn werk en hij houdt van asfalt. Een goed aangelegde asfaltweg vindt hij mooi om te zien. “Ik herken de geur van de verschillende soorten asfalt”, zegt hij. “Dat klinkt als een afwijking, maar mijn geheugen is verbonden aan de verschillende geuren asfalt.” Zijn afwijking wijt hij aan het feit dat hij zijn werk leuk vindt. “Ik zit nu aan het einde van mijn loopbaan, maar ik ben blij dat ik deze periode, waarin zo veel innovaties plaatsvinden, nog mag meemaken. Door het programma ‘Asfalt Impuls’ ben ik sterk betrokken bij al die interessante ontwikkelingen, zoals het opzetten van de PCR Asfalt.”
Wat is Asfalt Impuls?
“Asfalt Impuls is een samenwerkingsprogramma van opdrachtgevers, opdrachtnemers, asfaltproducenten en kennisinstituten om de kwaliteit van het wegasfalt te verbeteren en te verduurzamen. Het programma is gericht op een algehele kwaliteitsverbetering. Daarbij gaat het niet alleen om duurzaamheid, maar ook om beperking van het verkeersgeluid, de verhoging van de verkeersveiligheid en de verbetering van de arbeidsomstandigheden bij de verwerking van asfalt. Binnen die context is duurzaamheid wel een heel belangrijk punt. Vanuit het oogpunt van milieukosten kijken we vooral naar de samenstelling van asfalt en het verlengen van de levensduur van asfalt.
Wat maakt de MKI-waarde van asfalt?
“Het leeuwendeel van de MKI-waarde wordt gevormd door de het gebruik van fossiele grondstoffen. Aanvankelijk lag voor het milieu de focus op grote rookpluimen van de asfaltinstallaties, maar dat bleek niet terecht. Het gebruik van het materiaal heeft het grootste milieueffect. Je praat dan over meer dan 60% van de MKI-waarde. Daarom zijn we vooral druk bezig met hergebruik en het verlengen van de levensduur van asfalt. In onderlagen maken we ruimschoots gebruik van hergebruikt asfalt met een percentage van minstens 50%, en experimenteel al op meer dan 80%. In de deklagen is het percentage hergebruik lager dan de onderlagen, omdat de kwaliteitseisen daarvoor hoger liggen. Maar ook voor de deklagen proberen we het aandeel hergebruik zo hoog mogelijk te maken.”
Wat is PCR Asfalt?
In 2008 stond VBW-Asfalt al klaar om met branche-representatieve cijfers de MKI-waarde van een 16-tal mengsels te berekenen. Voor die berekeningen was het nodig om een groot aantal aannames op te nemen. We hebben toen al gezegd: we moeten onze aannames vastleggen. Bij berekeningen in de dagelijkse werkpraktijk moet met dezelfde aannames worden gewerkt. Anders krijg je onvergelijkbare uitkomsten voor eenzelfde aanbieding. En toch gebeurde dat. De verschillen in de uitkomsten werden niet zelden veroorzaakt door het hanteren van verschillende uitgangspunten, het werken met verouderde waarden en een op eigen inzicht gebaseerde toedeling van kosten en winsten. De uitkomsten van de MKI-waarden konden wel 30% tot 40% verschillen. Dankzij Asfalt Impuls was er budget om dit probleem aan te pakken. Het heeft geleid tot de PCR Asfalt. De PCR Asfalt waarborgt dat in de MKI-berekeningen van asfaltmengsels met vaste uitgangspunten en actuele waarden wordt gewerkt en dat de uitkomsten onderling vergelijkbaar zijn.”
PCR Asfalt, maatlat voor duurzaam asfalt
Product Category Rules, of Product Categorie Regels (PCR) zijn een verzameling specifieke regels, vereisten en richtsnoeren voor het opstellen van milieuverklaringen van type III voor een of meer productcategorieën. Ze worden gebruikt ter aanvulling van de programma-instructies, bijvoorbeeld rekenregels, scenario’s en EPD inhoud. Een PCR ondersteunt uitvoerders van LCA’s bij het genereren van consistente resultaten bij de beoordeling van producten van dezelfde productcategorie. ISO 14025:2010 beschrijft de procedure voor het ontwikkelen en toetsen van Product Categorie Regels en stelt eisen vast met betrekking tot de vergelijkbaarheid van verschillende zogenoemde “milieuverklaringen van type III”. De site van milieudatabase.nl vermeld een lijst van door het CEN goedgekeurde PCR’s.
Wat staat er in de PCR Asfalt?
“De berekeningswijze is beschreven, de forfaitaire waarden zijn vastgelegd, de milieukosten zijn naar levensfase toegewezen, de afkapwaarden en de geldigheidsduur van data zijn bepaald, de toerekening van algemene milieukosten zijn verdeeld naar mengselniveau en de toerekening van de te verdelen energiestromen is beschreven. De PCR maakt duidelijk welke kosten zijn meegenomen. Daarmee wordt voorkomen dat in de ene berekening van de MKI-waarde van een bepaald asfaltmengsel alle kosten worden meegenomen en in een andere berekening bepaalde kosten aan een ander mengsel worden toegerekend.”
Wordt asfalt duurzamer?
“Ik heb er vertrouwen in. Duurzamer asfalt is eigenlijk minder asfalt. Als je asfalt maakt dat langer meegaat, hoef je minder asfalt te leveren. Die kwaliteitsverbetering is ook een duurzame verbetering. Maar we moeten wel alles uit de kast halen. Het laaghangende fruit is al geplukt, zoals betere afstemming van de productiemethoden en een hoger percentage hergebruik. We moeten nu overgaan op fundamentele verbeteringen in onze productiemethoden. Dat vergt grote aanpassingen en ook grote investeringen.”
Hoe moet het verder?
“Bij onze huidige productie-installaties zitten we aan de grens van het hergebruik.
De emissies uit onze schoorstenen worden te hoog. We moeten onze installaties verbeteren om meer hergebruik van asfalt mogelijk te maken. Verder moeten we meer kiezen voor laagtemperatuurasfalt. Dat zijn asfaltmengsels die met een temperatuur van 110 à 120 graden worden geproduceerd in plaats van 180 à 190 graden. Dit is nu al binnen ons bereik. Maar het punt is dat laagtemperatuurasfalt algauw een paar euro per ton meer kost. Dan moet je niet een opdrachtgever hebben die voor de laagste prijs gaat. Ook is het zaak om meer gebruik te gaan maken van de energiereststromen van andere industrieën. Het afvalbedrijf van Amsterdam zit op 800 meter afstand van onze asfaltinstallaties. Wij kunnen bijvoorbeeld de reststromen van het afvalbedrijf van Amsterdam prima gebruiken om ons asfaltgranulaat en onze mineralen te laten stoomdrogen.”
Draagt PCR Asfalt bij in het bewerkstelligen van duurzaam asfalt?
“Wij moeten voor de duurzaamheid van asfalt een maatlat hebben. Die zekerheid biedt de PCR Asfalt. Het is maar een hulpmiddel. Het wil niet zeggen dat je daarmee duurzamer asfalt krijgt.
Maar het is wel mogelijk om in de PCR regels op te nemen die het asfalt duurzamer maken. Zo is de levensduur van asfalt niet in de PCR geregeld. Dat is een actie die nog in Asfalt Impuls loopt.”