Pro Suber biobased isolatie van geëxpandeerde kurk met CAT-1 data in NMD
Al eeuwenlang wordt op allerlei manieren gebruik gemaakt van de bijzondere eigenschappen van kurk. Gebouwen isoleren met kurk is ook bepaald niet nieuw. Sterker nog: in de monumentenbouw werken ze al veelvuldig met het materiaal bij renovaties om na te isoleren. Toch is de toepassing van dit 100% biobased materiaal in de bouw beperkt. Pro Suber zet zich sinds 2014 in om kurk – en dan specifiek geëxpandeerde kurk – als isolatiemateriaal bekender te maken in de Nederlandse bouw. Het dampopen en vochtregulerend materiaal is ook met categorie 1-data te vinden in de Nationale Milieudatabase. Een interview met oprichter en eigenaar van Pro Suber Arnoud Hanenburg.
Arnoud is in Portugal als we elkaar spreken voor dit interview. Van de wereldwijde productie van geëxpandeerde kurk vindt zo’n 50% daar plaats. De kurk wordt gewonnen in bossen met kurkeiken. Deze bomen groeien vooral veel in landen rond de Middellandse Zee: naast Portugal bijvoorbeeld in Spanje, Frankrijk (Corsica), Italië, Marokko, Algerije. Arnoud vertelt wat er zo bijzonder is aan die kurkeik.
“Het oogsten van kurk gebeurt door de kurken bast van de boom af te pellen. Zo’n 25 jaar na het planten van de boom is dat voor de eerste keer mogelijk. Je hoeft de boom hier dus niet voor te kappen. En het mooie is; als je de kurken bast eraf haalt, gaat de boom weer extra hard aan de slag om een nieuwe kurken bast aan te maken. Na zo’n 9 tot 11 jaar kun je dan opnieuw kurk oogsten van diezelfde boom.”
Pro Suber
Oprichter Arnoud Hanenburg
Niet alleen energie-nul, óók CO2-neutraal
Bijna 10 jaar geleden kwam Arnoud voor het eerst in aanraking met geëxpandeerde kurk. “Samen met twee kompanen had ik een architectenbureau en we waren op dat moment aanwezig op een beurs. Daar kwam ik een stand tegen met geëxpandeerde kurk, mét de claim dat het een 100% biobased materiaal is.”
“Wij waren net met een project bezig om energie-nul-woningen te realiseren en het triggerde mij enorm. Energie-nul is natuurlijk mooi, maar dat heeft nog weinig te maken met de complete milieu-impact van een woning of gebouw. In het ontwerp zaten toen bijvoorbeeld nog grote pakketten PIR en PUR isolatie. Dat is voor mij het startpunt geweest van Pro Suber. Ik wilde niet alleen energie-nul, ik wilde ook CO2-neutraal.”
100% biobased
Arnoud reisde kort na die beurs naar Portugal voor een bezoek aan een van de grootste kurkfabrieken van de wereld. “Ik wilde zien waar het materiaal vandaan komt en hoe het wordt gemaakt. Daar kreeg ik de bevestiging dat het materiaal echt zo mooi is als het lijkt. Voor kurk hoeft geen boom te worden gekapt en het heeft ontzettend veel goede eigenschappen.”
“Ik heb in de fabriek gezien hoe kurkexpansie werkt. Door brokken kurk – restmateriaal van andere toepassingen – te stoombakken, gaat het poppen als popcorn. Tijdens dat expanderen worden de harsen in de kurk vloeibaar en die binden het materiaal. Dat resulteert in grote blokken gebakken kurk waar je platen van kan maken. Zónder dat je daar nog lijm voor nodig hebt.”
“Door dit proces van kurkexpansie ontstaat een 100% biobased materiaal dat je onder meer kan inzetten als thermische isolatie, voor akoestische verbetering, als decoratieve accentwand en kurkgevel en als oplossing voor het verminderen van hitte-stress in gebouwen. De geëxpandeerde kurkisolatie is dampopen en vochtregulerend.”
Als je ergens voor gaat, dan helemaal
Na overleg met zijn zakenpartners stapte Arnoud uit het architectenbureau en besloot hij zich helemaal te richten op het in Nederland bekender maken van de toepassing van geëxpandeerde kurk in de bouw.
Makkelijk was dat begin zeker niet. Er was geen beurs of evenement waar Arnoud níet was in die tijd, maar recente Nederlandse referentieprojecten ontbraken nog. Het begin betekende daarom letterlijk een eerste pak geëxpandeerde kurk verkocht zien te krijgen. “Dat wist ik toen ik eraan begon. Ik wist dat het niet makkelijk zou zijn. Maar ik vind ook: als je ergens voor gaat, dan moet je er ook helemaal voor gaan.”
Eerste goede referentie
Gaandeweg werd het netwerk van leveranciers van biobased materialen groter en hechter en dat leidde er onder andere toe dat op de Innovation Expo in 2016 een eerste woning met kurkgevelafwerking te zien was in Amsterdam.
“Dat was voor mij een belangrijk moment. Vanaf dat moment was er een referentie. Een voorbeeld van hoe geëxpandeerde kurk zich gedraagt in een woning, in ons klimaat. Want in andere landen bestonden al voorbeelden genoeg, maar dat beleven mensen toch anders dan in een woning in Nederland. Het helpt als ze er drie jaar later nog eens langs kunnen lopen. Om te kijken of het er nog steeds zo mooi uitziet en zo goed werkt.”
Inmiddels zijn er al veel meer projecten in Nederland waar geëxpandeerde kurk is toegepast. In de monumentenbouw, waar het al langer bekend was, maar ook in nieuwbouw. En Pro Suber heeft tegenwoordig ook wederverkopers in de markt.
Hoeveelheid aanvragen niet bij te houden
Arnoud merkt dat de interesse in biobased materialen de laatste jaren flink is gegroeid. Daarmee groeide ook de interesse in geëxpandeerde kurk.
“De hoeveelheid informatieaanvragen is bijna niet bij te houden, dus dat is goed nieuws. Waar we nu ook op inzetten is om geëxpandeerde kurk toe te passen in combinatie met andere biobased materialen. Want dat geëxpandeerde kurk een materiaal is met heel veel goede eigenschappen, daar hoef ik mensen steeds minder van te overtuigen. Maar de kosten van het materiaal liggen vooralsnog flink hoger dan traditionele isolatiematerialen.”
“Daarom kijken we naar hoe we de toepassing economisch aantrekkelijker kunnen maken. Bij het toepassen van houtvezel is nu bijvoorbeeld nog voorgeschreven dat de bovenste plaat een PIR plaat moet zijn vanwege condensatie. Maar dat kan prima vervangen worden door geëxpandeerde kurk. Dan krijg je een veel hoger percentage biobased en in kurk kan heel goed condensatie plaatsvinden. Het materiaal blijft dan gewoon in dezelfde conditie en behoudt dezelfde prestatie.”
Blijven innoveren
Pro Suber zoekt ook continu naar nieuwe toepassingen. “Bijvoorbeeld geëxpandeerde kurk gebruiken voor de omkasting van wtw-installaties, voor geluidsreductie. Of in combinatie met groen. Bij groendaken bijvoorbeeld in plaats van de plastic matten onder het substraat. Groene gevels met geëxpandeerde kurk zijn er ook al. En in Alphen aan den Rijn leverden we geëxpandeerde kurk voor tien grote dobbers die in het water drijven met groen erop. Er kan zoveel met dit product.”
Categorie 1-data in NMD
Sinds oktober 2023 is de geëxpandeerde kurk van Pro Suber ook met categorie 1-data te vinden in de Nationale Milieudatabase.
“Voor het verder bekend maken van de goede eigenschappen van dit product is dit een logische stap. Ik heb het samen met andere leveranciers van biobased materialen opgepakt. In een collectief. Daarbij lieten we voor de categorie 1-data een levenscyclusanalyse maken en tegelijkertijd loopt er een onderzoek van de WUR, naar hoe aan producten een CO2-waardebepaling kan worden toegevoegd. Dat is een tweejarig project waar binnenkort (begin 2024) de resultaten van bekend worden. Ik denk dat zo’n CO2-waardebepaling van grote toegevoegde waarde is om de milieu-impact van producten nog beter met elkaar te kunnen vergelijken.”