Hoogwaardig hergebruik? Geef slopers meer ruimte!
‘Afval bestaat niet’ is het motto van de circulaire bouweconomie. Hoogwaardig hergebruik van afval- en sloopmateriaal is daarbij een belangrijk streven. Dat klinkt logisch, maar eenvoudig is het niet. Om het circulair slopen onder de knie te krijgen is de sloopbranche in transitie gegaan.
Het slopen wordt omgevormd tot het oogsten van materialen. Maar het is een transitie die de slopers niet hun eentje kunnen bewerkstelligen. Het is een transitieproces waarbij de gehele bouwsector betrokken moet zijn, zo stelt Hermen van de Minkelis van Sloopcheck.
Op zijn website Sloopcheck.nl geeft Hermen van de Minkelis slooples. In zijn lessen bespreekt hij de herbruikbaarheid van een aantal specifieke bouwproducten. Daarnaast gaan zijn lessen over het ontwerpproces, de losmaakbaarheid, de economische waarde van hergebruik, het belang van de producteigenschappen van een materiaal en de toepassing van een materiaal in relatie tot regelgeving.
Hermen van de Minkelis studeerde af aan de TU Delft als civiel ingenieur. Voor zijn afstudeerproject onderzocht hij hoe sloopbedrijven inhoud geven aan circulariteit. Hij bestudeerde de materiaalstromen van bouwprojecten en interviewde vele slopers met de vraag welke materialen zij wel hergebruiken en welke niet en om welke redenen. Na zijn afstuderen besloot hij de opgedane kennis verder uit te bouwen. Onder de naam Sloopcheck startte hij in 2020 zijn een eigen adviesbureau. Sloopcheck brengt de materiaalstromen van een bouwwerk in beeld. Op basis daarvan kan de herbruikbaarheid en de restwaarde van de materialen worden vastgesteld.
Hoogwaardig hergebruik
In de afgelopen decennia hebben de grotere sloopbedrijven zich vooral met recycling beziggehouden. Dat is een markt met grote afnemers en een snelle doorstroming van de voorraad. Hermen: “De laatste dertig jaar is in de sloopbranche hoogwaardig hergebruik enigszins uit beeld geraakt. In de vorige eeuw had je veel slopers die al jaar-en-dag het vak uitoefenden en gewend waren om gesloopte materialen te verkopen. Ze zijn er nog wel, maar minder dan vroeger. Het zijn vaak bedrijven die van vader op zoon zijn overgegaan. Ze hebben een opslagwerf met ruimte om uiteenlopende materialen op te slaan zoals houten planken, dakpannen, toiletpotten, boilers; alles wat in hun ogen nog waarde kan hebben. Ze bedienen vooral de particulierenmarkt. Veel grote sloopbedrijven zijn meer met recycling aan de slag gegaan. Maar de markt is opnieuw aan het veranderen. Grote opdrachtgevers en met name overheden stellen tegenwoordig vaker de vraag of vrijkomende sloopmaterialen opnieuw gebruikt kunnen worden. Slopers besteden nu meer aandacht aan hergebruik.”
De nieuwe vraag naar hoogwaardig hergebruik van materialen leidt ertoe dat de gemiddelde sloper een bouwwerk met andere ogen bekijkt dan voorheen. Hermen is ervan overtuigd dat het lijstje van materialen dat de sloper voor hoogwaardig hergebruik wil oogsten, steeds langer wordt. “Houten balken zijn een mooi voorbeeld van een product dat al vaak wordt hergebruikt”, stelt Hermen. “Het heeft zin om vloerbalken voorzichtig uit een bouwwerk te trekken. Dat kost iets meer tijd en dus meer geld, maar als de balk wordt ontspijkerd, levert het meer op dan wanneer deze naar de afvalinzamelaar wordt gebracht”.
Zo ziet Hermen nog meer bouwproducten die voor hergebruik zorgvuldig worden geoogst. Dakpannen, glazen binnenwanden, massief houten voordeuren en specifieke installaties zijn bekende voorbeelden. “Uiteindelijk gaat het om de economische waarde die de producten hebben. Slopers hebben een eigen kijk op de waarde van materialen. Oogsten voor hergebruik is aan de orde als de sloop- en stortkosten hoger zijn dan de marktwaarde minus de terugwinningkosten, waarbij de terugwinning een redelijke slaagkans heeft. Ervaren slopers weten welke producten daarvoor in aanmerking komen. Als ze de materialen en producten zelf niet kunnen opslaan dan kennen ze de weg om ze aan een gespecialiseerde handelaar door te verkopen.”
Hermen gaat ervan uit dat er producten zijn die in bovengenoemde economische zin niet herbruikbaar zijn. Als voorbeeld noemt hij de cassettevloer, waarbij het scheiden van het beton en het isolatiemateriaal moeilijk is. “Maar dat is slechts een bepaalde categorie. Er zijn legio producten en materialen waarbij de terugwinning op dit moment moeilijk haalbaar is of een lage slaagkans heeft. Over tien jaar is dat misschien heel anders. Een voorbeeld daarvan is het kozijn.
Het kost behoorlijk wat moeite om kozijnen netjes te demonteren en daarnaast is het moeilijk om een afnemer te vinden die genoegen neemt met de kwaliteit en opzoek is naar de specifieke maatvoering.
Ook regelgeving is een belangrijke factor. Oude kozijnen voldoen doorgaans niet aan de nieuwbouweisen en het aanpassen van de kozijnen is vaak niet realistisch. De haalbaarheid van het kozijn kan sterk verbeteren als het kozijn makkelijker is te demonteren. De toepassingsmogelijkheden in nieuwbouw kunnen worden vergroot als slimme ondernemers de kans pakken om te investeren in processen waarbij bijvoorbeeld de stijlen van een kozijn worden verzaagd, gevingerlast en gelamineerd tot hout om nieuwe producten van te maken. De komende jaren zullen we meer van dit soort ketens zien ontstaan.”
