Het Salomonsoordeel van de VLCA, is het afval of is het een grondstof?
Het maken van een levenscyclusanalyse is een vak apart. Het is werk voor specialisten. Aangezien de levenscyclusanalyse de basis vormt voor het stelsel van de NMD is er alle reden om kennis te maken met de Vereniging voor LCA’s in de bouw. Wat is het doel en de missie van de VLCA? En vooral wat doet de vereniging? Rick Scholtes, secretaris van de vereniging en in het dagelijks leven LCA-specialist bij NIBE Experts in Sustainability, geeft antwoord op deze vragen.
Waarom bestaat er een Vereniging voor LCA’s in de bouw?
“Levenscyclusanalyse geeft inzicht in de milieueffecten van materialen, bouwproducten en bouwobjecten. Het belang om de milieueffecten in beeld te krijgen, neemt alleen maar toe nu we steeds duidelijker op weg gaan naar de circulaire bouweconomie. Aangezien de LCA’s daarin een belangrijke rol spelen, moeten ze van goede kwaliteit zijn. Om de kwaliteit te bewaken en te verbeteren hebben de belangrijkste bureaus en instituten die actief betrokken zijn bij de uitvoering van bouwgerichte LCA’s, zich verenigd in de VLCA.”
Waar houdt de VLCA zich mee bezig?
“We zorgen ervoor dat we op één lijn blijven of gaan zitten. Dat is kort en eenvoudig gezegd, maar niet vanzelfsprekend. Het maken van keuzes is inherent aan het opstellen van een LCA en bovendien moeten in het ontwikkelingsproces heel veel keuzes worden gemaakt. Eigenlijk wil je dat iedere LCA-adviseur dezelfde keuzes maakt. Er zijn normen en richtlijnen hoe je een LCA moet aanpakken en die zijn er ook specifiek voor de bouw. Niettemin is er veel ruimte voor interpretatie. Het hanteren van gelijkwaardige uitgangspunten met daarbij een gelijkwaardige aanpak van de te maken keuzes, maken de LCA’s vergelijkbaar. Dat is een wezenlijke voorwaarde voor kwaliteit. De VLCA heeft de functie om te bevorderen dat gelijksoortige LCA-vraagstukken op een eenduidige manier worden behandeld.”
Heb je concrete voorbeelden?
“Het gaat vaak om vraagstukken met betrekking tot de toewijzing van milieueffecten. We noemen dat alloceren. Een voorbeeld daarvan is de winning van zand in een gebied waar ook de rivier wordt verbreed. De vraag is nu hoe je de milieueffecten alloceert. Wijs je de milieueffecten toe aan de gevolgen van de verbreding van de rivier of aan de exploitatie van zandwinning of pas je een verdeelsleutel hierop toe. Daar is geen duidelijke richtlijn voor. Dan is het zinnig om zo’n vraagstuk uit de praktijk voor te leggen aan een klankbordgroep van vakgenoten. Dat levert zinnige feedback op en het draagt bij aan de kwaliteitsverbetering van ons vak.
Een ander voorbeeld is bermgras. De bermen moeten worden gemaaid. Vroeger werd het verbrand of hoogstens gebruikt voor het maken van compost, tegenwoordig maakt men er ook bouwplaten van. De kwestie is dan of je het maaien gaat alloceren aan het onderhoud van de weg of aan de productie van de platen of verdeel je het over allebei.
Hoogovenslak komt vrij bij de productie van staal en dat wordt gebruikt als grondstof voor hoogovencement. Eerder zeiden we altijd dat het hoogovenslak een restproduct is van de productie van staal, maar het wordt steeds belangrijker als grondstof voor cement. Dan is het de vraag of het nog wel een afvalproduct is. Als grondstof voor cement leidt het tot een herbeoordeling van staal.”
De levenscyclusanalyse (LCA)
Een LCA is een kwantitatieve methode om de totale milieu-impact te bepalen over de gehele levenscyclus van het product; van grondstofwinning en productie tot gebruik en verwerking na einde leven (zie onderstaande afbeelding). Het geeft bedrijven de kans om inzicht in de milieu-impact van hun producten en grondstoffen te krijgen door de gehele waardeketen. De levenscyclus van een product in een bouwwerk is opgedeeld in 4 fases en 1 module (A t/m D, waarbij B6 en B7 buiten beschouwing worden gelaten in de Bepalingsmethode). De LCA wordt opgesteld met behulp van softwareprogramma’s als SimaPro. Deze programma’s maken gebruik van databases als de NMD-processendatabase en Ecoinvent, welke milieudata bevatten op gedetailleerd niveau over onder andere productieprocessen, energie-opwekking en transport zowel nationaal als internationaal. De Bepalingsmethode Milieuprestatie Bouwwerken schetst in combinatie met de EN 15804 en de aanverwante ISO-normen de spelregels voor het opstellen van een LCA ten behoeve van de milieudata in de NMD.
Is de VLCA betrokken bij andere discussies?
“We adviseren ook over het stelsel van de NMD. Op basis van onze discussies geven we adviezen aan Stichting NMD om de regels aan te vullen of te verbeteren. Er wordt nu nagedacht over een herziening van de weegfactoren die de verschillende milieueffecten vertalen in euro’s. De VLCA denkt hierover mee. Dat is een lastige discussie, omdat de factoren in evenwicht moeten zijn met het milieueffect en een onderlinge samenhang moeten vertonen. De discussie is nog niet afgerond en daarom houden we vooralsnog vast aan de oude set van weegfactoren.”
Hoe word je LCA-adviseur? Wordt iedereen toegelaten tot de VLCA?
“Er is geen specifieke opleiding. De LCA-adviseurs bestaan veelal uit bouwkundigen en milieukundigen. Er zijn een aantal toelatingscriteria om lid van de vereniging te kunnen worden. Je moet werkzaam zijn als LCA-opsteller en onder andere kundig en onafhankelijk zijn. Als je lid van de VLCA bent, betekent dat nog niet dat je door stichting NMD erkend bent als LCA-deskundige. De erkende LCA-deskundigen mogen een LCA toetsen en de daaruit voortvloeiende milieuverklaringen kunnen in de NMD ingebracht worden. Als vereniging willen wij open staan voor iedereen die bij het ontwikkelen van LCA’s voor de bouw betrokken is.”
Meer informatie over de Vereniging voor LCA’s in de bouw is te vinden op de site van de vereniging