Biobased zit in de lift, maar er is nog een wereld te winnen

“Biobased bouwmaterialen worden steeds populairder”, constateren Sissy Verspeek en Fred van der Burgh van Agrodome. “Dat onder andere komt door wet- en regelgeving. En opleidingen besteden meer aandacht aan biobased. Daardoor wordt de inzet ervan normaler.”

Op het gebied van biobased materialen werkt de NMD samen met organisaties die het ontwerpen en bouwen hiermee stimuleren. Stichting Agrodome is een van de samenwerkingspartners. Dit kennis- en innovatiecentrum zet zich in voor het gebruik van meer natuurlijke, recyclebare grondstoffen in de bouw. Sissy en Fred zijn bestuursleden van deze stichting en zijn erkend LCA-toetser en LCA-opsteller. In 2018 richtten ze daarnaast Agrodome Advies & Ontwikkeling op. Met dit advies- en projectbureau voeren ze biobased en circulaire bouwgerelateerde projecten uit. Ze maken biobased oplossingen zichtbaar voor de bouwketen, op landelijk en Europees niveau en in samenwerking met mkb’ers, onderwijs, onderzoek en de overheid. Het maken en toetsen van LCA-studies maakt nu ook onderdeel uit van Agrodome Advies & Ontwikkeling.

Ook in de bouwmarkt

De adviseurs constateren dat biobased in de lift zit, maar dat er nog een wereld te winnen is. Fred: “Recente wetten leggen een groter accent op klimaatverandering; de uitstoot van CO2 moet omlaag. Dat stimuleert de markt om meer biobased materialen te ontwikkelen. En steeds meer grote partijen nemen kleine producenten van biobased over zodat ze biobased producten kunnen toevoegen aan hun assortiment. Dat is een zeer recente ontwikkeling. Ze doen dit om te voldoen aan Europese wet- en regelgeving die voorschrijft dat de CO2-footprint omlaag moet. Biobased is daarvoor een mooie route.”

Circulair bouwen vervangt duurzaam bouwen

Een andere ontwikkeling die het gebruik van biobased aanjaagt, is de omslag van duurzaam bouwen naar circulair bouwen. Sissy: “Bouw je circulair dan zijn biobased materialen daarin een belangrijke factor. Het is normaal geworden om het erover te hebben. Bij duurzaam bouwen was dat nog niet zo.” Fred: “Ook de Nationale Aanpak Biobased Bouwen geeft de interesse in biobased een boost. En de NMD doet dat ook met het Witte Vlekken-vergoedingsregeling.” Het gebruik van biobased materialen in nieuwbouw en renovatieprojecten stijgt dan ook. En consumenten zijn positiever over dit soort materialen. Fred: “Bouwmarkten nemen vaker biobased producten op in hun assortiment en dat juichen we toe, want veel mensen denken dat wat daar verkocht wordt betrouwbaar is.”

Biobased en een gezond binnenklimaat

Sissy: “Het zou fijn zijn als de vooroordelen over biobased nog meer verdwijnen en de logica ervan meer erkend wordt.” Hier blijven ze zich dan ook voor inzetten bijvoorbeeld door de samenhang tussen biobased bouwen en een gezond binnenklimaat te benadrukken. Sissy: “Kijk bij nieuwbouw niet alleen naar technische oplossingen zoals warmtepompen en airco’s om een huis te verwarmen en koelen, maar leg groene daken aan en gebruik witte in plaats van zwarte dakbedekking. Ook dat zorgt voor een aangenamer binnenklimaat in hete zomers.” De ideale situatie volgens de Agrodomers? Fred: “Dat in alle bouwprojecten de gebruiker centraal staat, dat er gebouwd wordt ten gunste van degenen die erin wonen of die het moeten gebruiken. Biobased sluit hier perfect op aan, want het draagt bij aan een goed binnenklimaat.” Sissy: “Wij pleiten voor gezonde, comfortabele, energiezuinige huizen voor elke portemonnee.” Biobased zorgt voor een gezond binnenklimaat doordat het het vochtgehalte en de temperatuur beter reguleert, dit zorgt voor minder kans op schimmelvorming.

Wat betekenen ‘biobased’ en ‘hernieuwbaar’?

Biobased en hernieuwbaar zijn termen die vaak in één adem worden genoemd, maar ze hebben elk een specifieke betekenis.

Hernieuwbaar materiaal verwijst naar grondstoffen die opnieuw beschikbaar kunnen komen, vaak door natuurlijke processen zoals groei of regeneratie.
Biobased materiaal is een deelverzameling van hernieuwbare materialen. Het gaat specifiek om materialen die zijn gemaakt van grondstoffen van biologische oorsprong, zoals planten, bomen, of andere organismen.

Lees ook het artikel: Wat is hernieuwbaarheid

Kijk naar toepassing; synthetische verbinding niet altijd nodig

Sissy stelt dat architecten en bouwers kritischer kunnen kijken naar welk materiaal nodig is voor welke klus. En dan vooral naar hoe sterk een bepaald materiaal moet zijn in een bepaalde toepassing. “Neem metselspecie. Dit wordt met synthetische middelen steeds sterker gemaakt. Daardoor kunnen bakstenen niet hergebruikt worden, omdat je ze niet los kunt maken. Dit zie je ook bij lijm. Natuurlijk moet je bij toepassing in de constructie van een pand de allersterkste lijm gebruiken. Maar voor een samengestelde binnendeur is een biobased-lijm voldoende sterk.” En biobased materialen hebben vaak nog een betere MPG-score ook.

Kleine producenten verenigt u

De database van de NMD bevat een groot aantal biobased profielen voor zowel de B&U-sector als de GWW-sector. Hiermee maakt de NMD deze producten zichtbaar. Voor kleine producten is dat lastig, omdat zij moeten opboksen tegen grote bedrijven en sterke lobby’s. Sissy: “De lobby’s voor beton en cement zijn groot en invloedrijk. Daarom adviseren wij partijen die met biobased bezig zijn om de krachten ook te bundelen zodat ze een grotere stem krijgen.”

Transparant over percentage biobased materiaal

Hout en plantaardige materialen zijn de grootste biobased productgroepen. Op afstand gevolgd door dierlijke materialen en schimmels (mycelium). Klei en leem zijn wel natuurproducten, maar behoren niet tot de levende natuur (ze groeien niet aan zoals vlas, hennep en strosoorten). Agrodome schaart ze dan ook niet onder de biobased materialen. De meeste bouwmaterialen zijn samengesteld uit meerdere stoffen, denk maar aan plaatmateriaal waarin houtvezels, maar ook lijm verwerkt is of composiet dat bestaat uit natuurlijke vezels en kunsthars. Een zo groot mogelijk aandeel biobased materiaal is natuurlijk het beste voor ons milieu. Nederland heeft geen richtlijn die voorschrijft wanneer een samengesteld bouwproduct biobased genoemd mag worden. Sissy: “Wij adviseren om transparant te zijn over wat erin zit. Laat het percentage zien. De koper beslist of hij dit voldoende vindt. Dus zet op het etiket hoeveel procent biobased, hoeveel procent circulair en hoeveel procent fossiele materialen erin zitten.”

Zeer geschikt voor isolatie bij renovatie

Modulair bouwen is in opkomst. Fred: “En daarvoor is houtskeletbouw erg geschikt. Vooral als je het combineert met biobased isolatie. En je kunt er uitstekend appartementencomplexen mee optoppen. En nee, die hoeven niet gehorig te zijn, zoals veel mensen nog denken.” Sissy: “Inderdaad, met de juiste detaillering, dus de aansluiting op kozijnen en deuren, kun je gehorigheid voorkomen. En bouwen in hout hoeft ook niet duurder te zijn dan bouwen met beton. Je moet alleen wel in de ontwerpfase al kiezen voor hout.” En dan communiceert biobased ook nog eens beter met hout. Sissy: “De constructie van renovatieprojecten is vaak voor een groot deel van hout. Die lenen zich uitstekend voor isolatie met biobased materiaal, omdat die makkelijker met vocht omgaan. Hout en biobased isolatie verstaan elkaar goed. Als je gips of schuim gebruikt kunnen er op langere termijn vochtproblemen ontstaan door ophoping van schimmels.” Fred: “En dan nog een voordeel: biobased isolatie houdt de zomerwarmte beter buiten.” Samen met Sissy en Agrodome blijft hij zich de komende jaren inzetten voor meer bekendheid en inzet van biobased materialen.