Interview met Frank Agterberg en Marijn Beekman van de Vereniging Warmtepompen

Begin 2023 ontstond onduidelijkheid over de milieuprestatie van warmtepompen. De MKI (milieu kosten indicator) bleek veel hoger dan aanvankelijk werd aangenomen. Het koudemiddel en bepaalde stukjes elektronica, complexe zaken die impact hebben op de milieuprestatie, waren tot dan toe niet meegenomen in de data-analyse.

Hernieuwde data-analyse

De branche nam direct actie en startte – aangevoerd door Vereniging Warmtepompen – met een hernieuwde data-analyse. Per fabrikant en type warmtepomp een categorie 1-verklaring maken was daarbij onwenselijk. Dat zou veel te veel tijd en geld kosten.

En haast was er, vanwege de milieuprestatie-eis voor nieuwbouw, waar warmtepompen in veel gevallen niet meer aan konden voldoen. Daar werd weliswaar een tijdelijke verrekenfactor voor in het leven geroepen, maar de naam zegt het al, die was tijdelijk. Om snel nieuwe data beschikbaar te hebben voor zoveel mogelijk toepassingen van warmtepompen, koos de Vereniging Warmtepompen een unieke strategie.

Met fabrikanten om de tafel

Marijn Beekman werd als technisch secretaris van de vereniging de trekker van dit project. “We hadden in eerste instantie geen idee waar we moesten beginnen. Frank vertelde al: er zijn heel veel verschillende merken en typen warmtepompen. Maar die warmtepompen hebben ook nog eens heel veel verschillende onderdelen.”

“Dus zijn we samen met LBP|SIGHT gaan kijken welke methodieken en systematieken er waren om dit aan te vliegen. Ook haakten we natuurlijk de fabrikanten aan die zich gezamenlijk committeerden om hiervan geen onderlinge competitie te maken. Zo kwamen we samen, onder andere op basis van de internationale ervaring van fabrikanten, tot de gekozen aanpak.”

Enorme hoeveelheid data

Die aanpak was om eerst, mede met gebruik van data uit de Franse eco-paspoorten van fabrikanten, de categorie-3 data te verbeteren. Daarna ging de branche met de categorie 2-data aan de slag. “We hebben alle fabrikanten gevraagd om – onder geheimhouding - alle gegevens die zij hadden aan te leveren. Zodat LBP|SIGHT dat kon samenvoegen tot een marktgemiddelde. Daar is door de fabrikanten goed gehoor aan gegeven.”

Overeenkomsten zoeken

De complexiteit zat vervolgens in het voor het Nederlandse systeem bruikbaar maken van die data en het bedenken van het op een slimme manier breed toepasbaar maken de data.

“We vonden gaandeweg overeenkomsten tussen al die verschillende producten, op basis waarvan we konden gaan categoriseren. Een lucht/waterwarmtepomp is er in een split-uitvoering en monoblock, maar allebei hebben ze wel dezelfde hoofdcomponenten. En toestellen gebruiken hele verschillende koudemiddelen, maar werken wel met dezelfde compressor, verdamper en hebben grotendeels dezelfde materialen in de regeling.”

“Kortom, in de hardware zijn er veel overeenkomsten. Wat vooral wisselt is het type bron, de manier van tapwaterproductie en het toegepaste koudemiddel. Zo ontstonden, met hulp van onze leden in zeer actieve vakgroepen en werkgroepen, 34 nieuwe milieuverklaringen van categorie 2 voor warmtepompen waarmee de MKI van vrijwel elke specifieke warmtepomp met redelijke nauwkeurigheid kan worden bepaald.”

Iedere combinatie een eigen CAT 2-kaart

Verenging Warmtepompen splitste die milieuverklaringen met hulp van LBP|SIGHT zo op, dat:

• De warmtepompen gecombineerd kunnen worden met verschillende typen bronnen, zoals lucht, brijn- of watergevulde bodemwarmtewisselaars of PVT.
• Je als gebruiker van de NMD kan kiezen voor een toestel met een geïntegreerde tapwaterboiler of deze apart kan toevoegen aan een warmtepomp zonder geïntegreerd vat.
• Je kan kiezen uit veel voorkomende koudemiddelen.

“Iedere combinatie heeft een eigen categorie 2-verklaring, wat verkeerde keuzes of het ontbreken van installatie-onderdelen zoveel mogelijk voorkomt.”

Gezamenlijke prestatie

Frank: “We zijn trots dat dit is gelukt. Dat er nu veel nauwkeuriger gegevens zijn over de milieuprestatie. En het heeft bij ons in de branche ook de discussie verder aangewakkerd over materiaal-efficiency.”

“Sommige fabrikanten waren hier al individueel actief mee bezig, maar het staat nu nog hoger op de sector-agenda, onder andere doordat veel concreter inzichtelijk is geworden aan welke knoppen ze kunnen draaien. Staal bijvoorbeeld, heeft veel impact. Gerecycled staal gebruiken zet dus zoden aan de dijk. En dit helpt ook de overkoepelende discussie over recycling-doelstellingen waarvan de eisen – registratie van gehele warmtepompsystemen bij einde levensduur - niet meer passen bij toenemende materiaalefficiency door modulair design en circulariteit.”

“Dat we dit als branche als geheel hebben gedaan voor de hele productrange maakt ook trots. We hopen ook dat anderen dit volgen. Op deze manier is er veel sneller goede data beschikbaar in de NMD dan bij allemaal afzonderlijke CAT-1 verklaringen. Kom gerust vragen hoe wij dit hebben gedaan, we vertellen er graag over.”

Hoe de CAT 2-verklaringen te gebruiken

De Vereniging Warmtepompen stelde ook nog een invulinstructie op voor het juist gebruiken van deze verklaringen in de Nationale Milieudatabase. Die invulinstructie is hier te vinden. In het kort:

1. Zoek de categorie 2-verklaringen van Vereniging Warmtepomp op
2. Bepaal het vermogen dat nodig is voor de warmtepomp
3. Bepaal het type bron van de warmtepomp
4. Bepaal de manier van tapwater produceren
5. Bepaal het toegepaste type koudemiddel