Voorbij Prefab
“Beton verduurzamen is niet zo ingewikkeld, het is een mindset”
Sinds december 2024 staan naast de dunne betonnen wanden, ook de dikke betonnen wanden van Voorbij Prefab met categorie 1-data in de Nationale Milieudatabase. Het Amsterdamse bedrijf stort sinds 1 januari 2021 alle casco’s met – zoals zij het zelf zegt – CO2-arm beton, dat voldoet aan de definitie van ‘donker groen’ van het betonakkoord. De ontwikkeling van en overstap naar deze duurzamere variant van beton (40% minder CO2) kostte het bedrijf slechts een half jaar en de innovaties blijven elkaar sindsdien opvolgen. Voorbij Prefab deelt haar inzichten daarbij continu met de branche. Zo ook in dit interview. “Als je gaat kijken naar wat wél kan in plaats van te bedenken wat niet kan, blijkt er ineens veel meer te kunnen.”
Voorbij Prefab ontstond in 1935, toen Cor Voorbij zijn bedrijf Voorbij’s Beton in Wilnis oprichtte. Het bedrijf groeide uit tot een hightech prefab betonfabriek met 130 medewerkers, gevestigd in het Westelijk Havengebied van Amsterdam.
We spreken voor dit interview met Niki Loonen, duurzaambetonspecialist van TBI, de groep waar Voorbij Prefab sinds 1996 deel van uitmaakt. En met Ruud Out, betontechnoloog.
Duurzaamheidsspecialist TBI
Niki Loonen
Betonschaamte?
Niki vertelt dat hij al 26 jaar met beton bezig is en sinds 7 jaar actief met de verduurzaming ervan. “We merkten dat er steeds vaker negatief over beton gesproken werd. Er ontstond een soort ‘betonschaamte’. Terwijl beton een fantastisch bouwmateriaal is. Je kan er ongelofelijk veel mee maken. Tegelijkertijd snapte ik ook wel waar de kritiek vandaan kwam.”
“Wat ik graag wilde was dat we niet in zo’n ja-nee discussie zouden belanden, maar samen gingen kijken naar wat er beter kan. Daar schreef ik een blog over en dat kwam op het bureau terecht van Dorien Staal, toenmalig directeur van Voorbij Prefab.”
“We deelden de ambitie om beton sneller te verduurzamen, gingen met elkaar om de tafel en een half jaar later hadden we beton met 40% minder CO2-uitstoot. Beton verduurzamen is niet zo ingewikkeld, het is een mindset. Als je doel helder is en je gaat kijken naar hoe het wel kan in plaats van te bedenken wat niet kan, blijkt er ineens veel meer te kunnen.”
Kwestie van lef en dóen
Niki vertelt het alsof het totaal geen moeite kostte, maar dat is ook niet helemaal waar. “Het gaat natuurlijk niet vanzelf. Het is een kwestie van lef en doen. Én samenwerking. Want als je denkt dat je zoiets alleen kan heb je het helemaal mis. Er zijn zoveel stakeholders betrokken! De enige manier is samen.”
Evolutie in plaats van revolutie
Dat geldt met externe partners én intern, weet Niki. “Je gaat veranderingen aanbrengen in een productieproces dat al heel lang hetzelfde is. Daar moet je de mensen in meenemen. Zo werkten we al jaren met een bepaalde ontkistingssterkte, de sterkte die het beton moet hebben om het uit de mal te kunnen halen. We wilden kijken of we die ontkistingssterkte omlaag konden brengen, een van de factoren die van belang is om met een duurzamer betonmengsel te werken.”
“Daar denk je dan eerst heel goed over na met de constructeur, dan ga je het testen in het lab en vervolgens ga je in de fabriek een gecontroleerde pilot doen. Slaagt die pilot, dan voer je het volume iets op en nog iets en nog iets, totdat dit het nieuwe normaal is. In al die stappen namen we de collega’s mee. Dat gaat niet in één keer. Bij innovatie kan je kiezen voor de evolutionaire benadering of de revolutionaire. Evolutie werkt over het algemeen beter.”
CO2-arm beton maken
Wat het beton van Voorbij Prefab CO2-arm maakt, is het betonmengsel. Ruud Out, betontechnoloog bij Voorbij Prefab: “De basis voor beton is cement en wat zo fijn is aan cement is dat het lekker snel reageert. Dat is wat je wil bij prefab beton, want dan heb je de mal weer snel beschikbaar. Cement is echter ook CO2-intensief. We moesten dus iets vinden wat we aan het beton konden toevoegen zodat we minder cement nodig hadden, maar het beton wel nog steeds snel hard zou worden. Die toevoeging werd Alkali-activatie, een onderdeeltje van geopolymeertechnologie.”
50% gerecycled betongranulaat
Niki was ook al een tijd bezig met deze technologie. “Met de activator (de Alkine) halen we benodigde betonsterkte in dezelfde tijd. We besparen daarnaast cement door meer hoogovenslak (een restproduct van onder andere Tata Steel) toe te passen dan gebruikelijk. Ook gebruiken we 50% gerecycled betongranulaat dat direct afkomstig is van onze buren, recyclebedrijf Renewi.”
“Er moet wel van alles voor gebeuren om zo’n betonmengsel aan te passen. De certificeerder moet dat goed vinden, de menger, de betontechnoloog, de menginstallatie moet ervoor worden aangepast, de eerdergenoemde ontkistingssterkte moet omlaag. En je kan allerlei beren op de weg zien. Blijft het beton sterk genoeg, gaat het niet scheuren, wordt het wel snel genoeg droog? Maar door iedereen mee te nemen in het proces en het stap voor stap te doen lukt het dan toch allemaal relatief snel.”
Inzicht in je impact
Inmiddels staan zowel de dunne wanden voor grondgebonden woningen, als de dikke wanden voor appartementsgebouwen van Voorbij Prefab met categorie 1-data in de Nationale milieudatabase.
Niki: “Door je milieudata te verzamelen, krijg je heel goed inzicht in wat de impact is van de materialen die je verwerkt. Veel wisten we natuurlijk al, bijvoorbeeld over staal en cement, maar je ziet bijvoorbeeld ook dat het transport naar de bouw een stevige impact heeft. En dat de impact van je eigen processen – zonnepanelen op het dak, elektrisch rijden, ledlampen op kantoor – relatief laag is. Dat wil niet zeggen dat we daar niet in investeren – je moet alles doen wat kan – maar een kilo cement uit ons beton halen heeft veel meer invloed.”
Duurzame ontwerpkeuzes maken
“Daarom is het ook zo belangrijk dat alle producenten dat inzicht gaan creëren. Waar zit mijn impact, hoe verhoud ik mij tot anderen, hoe zorg ik dat ik het peloton kan bijhouden of zelfs koploper word? Daarnaast vormen die data natuurlijk input voor ontwerpers van gebouwen. Ga je een gebouw ontwerpen, dan wil je weten: moet ik nou de deurklinken gaan verduurzamen of aan de slag met de betonconstructie? Dat kan alleen met goede data.”
Op weg naar zero-impact beton
Inmiddels is CO2-arm beton in de branche op weg de standaard te worden. “We hebben er geen patent op aangevraagd. Als wij iets zien dat werkt, delen we dat, zodat een ander dat de volgende dag ook kan gebruiken. We willen verduurzamen en dat gaat veel sneller als we dat samen doen. We gaan in 2025 ook weer hele toffe dingen doen, waarmee we radicaal verder omlaaggaan in de impact van ons beton. We gaan echt naar zero-impact beton. Zodra we precies weten hoe dat werkt en of het werkt, delen we dat uiteraard meteen weer met de branche.”
