Voorbeeldprojecten met een zeer goede milieuprestatie
Hechte samenwerking leidt tot duurzame woningen in Assen
Doorzettingsvermogen, flexibiliteit en geduld. Dat hadden corporatie, architect en aannemer nodig voor het duurzame bouwproject Kloosterakker in Assen. Begin 2025 betrokken de eerste huurders hun nieuwe stek.
Tekst: Sara Terburg; beeld: Actium, Dura Vermeer en Studio Mireille Langendijk
De acht woningcorporaties in Drenthe begonnen in 2019 met een uniek project: Drenthe Woont Circulair. Doel is het anders organiseren van de bouw, met kennisdeling, samenwerken in consortiums en het komen tot circulaire businessmodellen en dito huurwoningen. Een van de consortiums bestaat uit woningcorporatie Actium (opdrachtgever), Cirkelen (circulair advies), INC (communicatie), Dura Vermeer (aannemer), Ecowerk (berekeningen en advies duurzaamheid) en Studio Mireille Langendijk (architect). Architect Mireille Langendijk, Projectleider Vastgoedrealisatie Jason Warris van Actium en Projectmanager Voorbereiding Rick Fikkert van Dura Vermeer vertellen over het verloop en eindresultaat van dit ambitieuze bouwproject van 32 woningen.
Helft project volledig duurzaam was wél haalbaar
De buurt Kloosterakker is onderdeel van de Assense woonwijk Kloosterveen. Jason: ‘Deze wijk is 25 jaar oud. Het deel waarop we de 32 huurwoningen hebben laten bouwen was grasland. De komende jaren verrijzen er meerdere buurten met koop- en huurwoningen in dit gebied. In eerste instantie wilden we 32 volledig circulaire, energiezuinige woningen laten bouwen. Dat bleek financieel niet haalbaar en dat zou betekenen dat ze allemaal veel minder duurzaam zouden zijn.’ Dus koos Actium ervoor de helft traditioneel te bouwen en met de andere helft vol in te zetten op duurzaamheid met onder andere biobased materialen en circulaire houtbouw. De huurprijs voor beide typen woningen is gelijk. Jason: ‘Een commerciële ontwikkelaar kan vaak wel iets meer investeren en de verkoopprijs verhogen, woningcorporaties kunnen dat niet. Kleinere woningen laten bouwen, vonden we niet wenselijk.
De 32 duurzame woningen van Actium in het kort
|
Houten woningen in elkaar geschroefd
Actium steekt zijn nek uit met dit project, want het kost meer dan traditionele bouw. Jason: ‘We kiezen hiervoor, omdat we willen dat huurders ook in de toekomst comfortabel en duurzaam kunnen wonen.’ Een comfortabele en duurzame woning is volgens deze woningcorporatie, een woning met lage energielasten, een prettig binnenklimaat en geen negatief effect op de omgeving. De samenwerkende partijen zijn vooral trots op de houten constructie die in 16 woningen toegepast is. Rick: ‘Deze is vrijwel volledig in elkaar geschroefd. De gevels hebben we in onze fabriek gebouwd, compleet met ramen en waterslagen. Dat scheelt transportbewegingen naar de bouwplaats.’
Veel materialen vielen af
Het selecteren van materialen was volgens de drie de grootste puzzel. Een belangrijk uitgangspunt was om zoveel mogelijk secundaire materialen in de woningen toe te passen en leaseconstructies te onderzoeken. Mireille: ‘Cirkelen was hierin een belangrijke partner die ons veel geleerd heeft over (secundaire) materiaalstromen. Helaas hebben we uiteindelijk maar weinig van deze materialen kunnen toepassen omdat ze te duur waren, het moeilijk is er garantie op te krijgen of ze niet passen binnen dit project.’ Rick: ‘We hadden bijvoorbeeld graag populierenhout gebruikt dat gewonnen wordt bij onder andere wegwerkzaamheden, maar dat had niet de benodigde certificaten.’ Jason: ‘En circulaire keramische gevelbekleding kwam er niet, omdat er twijfels waren over de eigenschappen van dit product. Wat bij elke materiaalkeuze ook meespeelde, was hoe onderhoudsvriendelijk het was en in hoeverre het zorgt voor wooncomfort.’
Duurzaam en voorschriften gemeenten niet altijd een match
Materialen hebben vaak invloed op het ontwerp. De gevels van de traditioneel gebouwde huizen zijn van circulaire drystack bakstenen. Mireille: ‘Hiermee kun je minder verfraaiingen maken omdat er geen mortel gebruikt wordt bij het aanbrengen. Ik heb overigens alleen de houten woningen ontworpen.’ Voorschriften van gemeenten en duurzame ambities matchen niet altijd, bijvoorbeeld als de gemeente gevels van rode baksteen wil. Mireille: ‘Wij hadden de ambitie om dampopen, biobased en circulaire woningen te bouwen. Een rode bakstenen gevel is dan niet passend. Gelukkig stond de gemeente open voor alternatief gevelmateriaal. Maar de rode kleur was onderdeel van het stedenbouwkundige concept van de wijk. Uiteindelijk is gekozen voor een rode, verticale houten gevelbekleding. Daarnaast moesten we dus op zoek naar een milieuvriendelijk middel om het hout rood te krijgen en om het milieuvriendelijk te kunnen onderhouden.’ Rick: ‘We vonden een beits die aan deze eisen voldoet. Al met al heeft het een jaar gekost om gezamenlijk te komen tot een definitief ontwerp, de materialen en de vergunningsaanvragen.’
Gemeenschappelijke, groene binnentuin prettig voor mens en klimaat
Een ander mooi resultaat binnen het project is de binnentuin. Jason: ‘Want die geeft woongenot en een plek voor bewoners om elkaar te ontmoeten.’ Mireille: Oorspronkelijk waren de kavels erg diep. Door van alle tuinen een paar meter af te snoepen, ontstond er ruimte voor een gemeenschappelijke binnentuin. Deze groene tuin heeft een positieve impact op bewoners en de biodiversiteit.’ De tuin is tevens hemelwateropvang voor overvloedig water van tuinen en paden en draagt zo bij aan klimaatadaptatie. Actium onderhoudt de tuin. |
Extra raam? Dan ook een extra zonnepaneel
Met slimme plaatsing van ramen, veranda’s en zonwering zorgden Studio Mireille Langendijk en Ecowerk voor energieneutrale en -zuinige woningen. In het dak zitten ramen waarmee op hete dagen de warme lucht naar buiten gelaten kan worden. Mireille: ‘De veranda’s aan de achterkant op het zuiden houden de zomerzon zoveel mogelijk buiten. Dit werkt beter dan bomen of pergola’s bleek uit doorrekeningen van Ecowerk.’ De ramen zijn zo geplaatst dat in de winter zoveel mogelijk zonlicht en warmte binnenkomt en in de zomer zo min mogelijk. Jason: ‘De kopgevels zouden raamloos worden omdat dit beter uit onze passief berekening kwam, maar dat mocht van de Adviescommissie voor Omgevingskwaliteit (Welstand) niet. Terwijl glas minder isoleert en wij veel tijd geïnvesteerd hadden in het maken van de meest optimale passieve ontwerpkeuzes. We hebben die extra ramen moeten compenseren met een extra pv-paneel op die woningen terwijl onze wens ook was: zo min mogelijk installaties.’ Dit soort compromissen was nodig om tot een uitvoerbaar plan te komen.
Hout kun je na 80 jaar nog hergebruiken
Mireille vindt dat de berekeningen hoe duurzaam woningen zijn, beter kunnen. ‘Er wordt nu aan de voorzijde geïnvesteerd om circulair te bouwen waardoor materialen aan het einde van de levenscyclus van de woning van waarde zijn. Deze restwaarde zou ik aan de voorkant mee willen nemen zodat je de investering kunt verantwoorden. Maar dat past niet in de huidige systemen en processen. En ik vind het jammer dat alles omgerekend wordt in geld, terwijl een gezond binnenklimaat, verantwoord materiaalgebruik en CO2-voetafdruk ook heel belangrijk zijn. In de MPG worden biobased materialen zoals hout afgewaardeerd op 75 of 80 jaar en wordt verondersteld dat het dan verbrand wordt. Maar ook dan kun je het nog grotendeels hergebruiken mits je het goed gedetailleerd hebt.’ |
Wooncomfort als belangrijk argument
Hoe werk je slim samen in een consortium? Ook dat was een zoektocht. Rick ‘Je moet er veel tijd in willen investeren, alle kennis bij elkaar brengen, uitzoeken wat uitvoerbaar en maakbaar is en wat het precies gaat kosten. We gingen voor de meest duurzame daken, vloeren, isolatie en gevels. En ik vind dat we het goed gedaan hebben samen.’ Het consortium ging verder dan het volgens voorschriften als BENG, Bouwbesluit en MPG moet gaan. Jason: ‘De isolatie in daken en gevels in de houten woningen heeft een hogere RC-waarde dan het Bouwbesluit voorschrijft. Zo min mogelijk materiaalgebruik en installaties en een gezond wooncomfort waren een van onze wensen, daarom hebben we gekozen optimaal te isoleren volgens de berekeningen van Ecowerk.’ Mireille: ‘Toen we tot een basiswoning gekomen waren, zijn we gaan kijken hoeveel budget er over was en hebben we bepaald welke ambities Actium per se wilde halen. Niet alles kon, maar veel wel. Een grijswatersysteem om de toiletten mee door te spoelen is bijvoorbeeld geschrapt.’ Haar belangrijkste tip? ‘Raak niet gefrustreerd, kijk wat per project haalbaar is, leer ervan en probeer in een volgend project weer een paar stappen extra te doen.’ Rick adviseert: ‘Bekijk het integraal, dus neem ook de installaties mee. Bekijk wat op lange termijn het optimum is tussen extra materiaalgebruik in de schil van de woning en de inzet van installaties voor een comfortabel binnenklimaat. Het wooncomfort van bewoners is natuurlijk heel belangrijk.’ Mireille: ‘Ik zou het mooi vinden als we in de bouw meer evalueren en kennis gaan delen, bijvoorbeeld over welke duurzame keuzes we maken en waarom sommige ambities op bepaalde momenten niet haalbaar zijn.’
|
MKI en MPG-score HSB Hoekwoning |
|||
|---|---|---|---|
| MKI | MPG | ||
| A | Productiefase | 3.824,657 | 0,350 |
| A | Constructiefase | 358,583 | 0,033 |
| B | Gebruiksfase | 949,784 | 0,087 |
| C | Afdankfase | 259,473 | 0,024 |
| D | Buiten gebouwlevensloop | -801,836 | -0,073 |
|
4.866 |
0,453 | ||
| Projectkenmerken | |
|---|---|
| Projectnaam | Kloosterakker |
| Gebouwfunctie | Woonfunctie (grondgebonden) |
| Locatie | Assen |
| Bruto vloeroppervlakte | 143 m2 per woning |
| Gebouwlevensduur | 75 jaar |
| Oplevering | 2024 |
| Opdrachtgever | Actium |
| Architect |
Studio Milreille Langendijk |
| Bouwaannemer | Dura Vermeer |
| Circulair advies | Cirkelen |
| Bereken en duurzaamheidsadvies | Ecowerk |
